Στο μάτι τροπικών κυκλώνων που μας επισκέπτονται περίπου κάθε δύο χρόνια βρίσκεται η Ελλάδα

Στο μάτι τροπικών κυκλώνων που μας επισκέπτονται περίπου κάθε δύο χρόνια βρίσκεται η Ελλάδα, σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα έρευνας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Τα φαινόμενα αυτά αποκαλούνται μετεωρολογικές βόμβες και προκαλούν στο πέρασμά τους θυελλώδεις ανέμους που φθάνουν σε ένταση μέχρι και τα 12 Μπωφόρ, καθώς και σφοδρές βροχοπτώσεις.

Η έρευνα των Ελλήνων ειδικών από τον Τομέα Φυσικής Περιβάλλοντος και Μετεωρολογίας του Τμήματος Φυσικής αποκάλυψε ότι από το 1961 μέχρι το 2001 τουλάχιστον 20 μετεωρολογικές βόμβες εμφανίστηκαν στον ελλαδικό χώρο προκαλώντας έντονα καιρικά φαινόμενα κυρίως σε παραθαλάσσιες περιοχές.

Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα στο παρελθόν, η σφοδρή κακοκαιρία που είχε πλήξει τη χώρα μας είχε αποδοθεί σε συνηθισμένες υφέσεις (κυκλώνες), που ωστόσο εξελίχθηκαν σε «βόμβες» πάνω από την Ελλάδα.

Τροπικές καταιγίδες

Μια από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις ήταν εκείνη της 18ης Μαρτίου 1981 όπου μια μετεωρολογική βόμβα με χαρακτηριστικά ανάλογα με τους κυκλώνες που σχηματίζονται στις τροπικές περιοχές του πλανήτη μας έπληξε την Αθήνα αλλά και τη Θεσσαλονίκη, δημιουργώντας ρεκόρ χαμηλής ατμοσφαιρικής πίεσης, προκαλώντας θυελλώδεις ανέμους και για πολλές ώρες ραγδαίες βροχοπτώσεις.

Πιο πρόσφατα, στις 22 Ιανουαρίου 2004, μία ακόμα, από τη Δυτική Μεσόγειο, έπληξε μέσα σε λίγες ώρες το Κεντρικό Αιγαίο, σαρώνοντας την Ικαρία με ανέμους έντασης 12 Μπωφόρ αναγκάζοντας τα πλοία να δέσουν στα λιμάνια και τα αεροπλάνα να ματαιώσουν πολλά δρομολόγια.

«Οι “βόμβες” δημιουργούνται πάντα τον χειμώνα και κυρίως σε περιοχές πάνω από τη θάλασσα», λέει στα «ΝΕΑ» η επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών Έλενα Φλόκα η οποία μαζί με τον υποψήφιο διδάκτορα Γιάννη Κουρουτζόγλου συνεργάζεται με ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης για να διερευνήσουν τους μηχανισμούς γένεσης παρόμοιων φαινομένων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Αιφνιδιαστική

Χρησιμοποιώντας έναν αλγόριθμο που ανέπτυξαν οι Αυστραλοί ειδικοί και τον οποίο τροποποίησαν κατάλληλα για να τον προσαρμόσουν σε περιοχές μικρότερης κλίμακας με ιδιαίτερα τοπογραφικά χαρακτηριστικά όπως είναι η Μεσόγειος, οι Έλληνες επιστήμονες διαπίστωσαν ότι χρειάζονται λίγες μόνο ώρες για να δημιουργηθούν οι «βόμβες» μέσα στην τροπόσφαιρα, δηλαδή σε ύψος μέχρι 10 χιλιομέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας.

Η θερμή θάλασσα τον χειμώνα συμβάλλει στην έντονη θέρμανση των στρωμάτων του αέρα με τα οποία είναι σε επαφή και στον εμπλουτισμό τους σε υδρατμούς, προκαλώντας έντονες ανοδικές κινήσεις. Η ανερχόμενη αέρια μάζα αποκτά περιστροφική κίνηση και παίρνει σχήμα κυλίνδρου.

Ο θερμός υγρός αέρας ψύχεται και δημιουργεί συμπαγή νεφικό σχηματισμό, ενώ ο άνεμος κινείται αριστερόστροφα. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, και χωρίς να είναι εύκολο να προβλεφθεί από τα μετεωρολογικά μοντέλα, ο κυκλώνας με τα τροπικά χαρακτηριστικά προσεγγίζει την Ελλάδα, κυρίως από τα βορειοδυτικά ή και από τα δυτικά.

Ακραία φαινόμενα

Και όταν φθάνει στη χώρα μας, λειτουργεί σαν μετεωρολογική βόμβα. Καλύπτοντας τον ουρανό με τον όγκο του που φθάνει σε διάμετρο περίπου τα 700 χιλιόμετρα, η μετεωρολογική βόμβα αλλάζει δραματικά τις καιρικές συνθήκες για περίπου 12 ώρες.

«Οι “βόμβες” πλήττουν κυρίως παραθαλάσσιες και νησιωτικές περιοχές και δημιουργούν προβλήματα στη ναυσιπλοΐα και την αεροπλοΐα. Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορούν γενικά να προβλεφθούν έγκαιρα, παρά μόνο λίγες ώρες πριν από την εμφάνισή τους στον ελλαδικό χώρο», προσθέτει η κ. Έλενα Φλόκα.

«Αυτό μεταξύ άλλων οφείλεται στον περιορισμένο αριθμό σταθμών παρατήρησης σε θαλάσσιες περιοχές, στη μικρότερη χωρική και χρονική κλίμακα του φαινομένου σε σχέση με τις συνηθισμένες υφέσεις και στην ελλιπή γνώση των φυσικών διαδικασιών που συμβάλλουν στην ανάπτυξή τους».

20 φορές σε 40 χρόνια

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ επιστήμονες μελέτησαν διεξοδικά τα δεδομένα της ατμοσφαιρικής πίεσης της Μεσογείου για μια περίοδο 40 χρόνων, από το 1961 μέχρι το 2001 και εφήρμοσαν ένα σύστημα εντοπισμού και καταγραφής της τροχιάς των υφέσεων πάνω από αυτή την περιοχή με συχνότητα κάθε έξι ώρες.

Αυτό που ανακάλυψαν με βάση τα προκαταρκτικά δεδομένα που συγκέντρωσαν, είναι ότι οι μετεωρολογικές βόμβες εμφανίζονται με συχνότητα κατά μέσο όρο 5,5 περιπτώσεων τον χρόνο σε όλη τη Μεσόγειο.

«Οι περιπτώσεις αυτές ευνοούνται από την κλειστή λεκάνη της Μεσογείου που λειτουργεί σαν θερμική δεξαμενή στη διάρκεια του χειμώνα, τους μεγάλους ορεινούς όγκους στη βόρεια ακτή της Μεσογείου, ενώ επηρεάζονται και από τη δυναμική των ανώτερων στρωμάτων. Ειδικότερα στην Ελλάδα, “βόμβες” έχουν εμφανιστεί 20 φορές κατά την περίοδο 1961-2001, με ιδιαίτερη προτίμηση το Κεντρικό Αιγαίο, όπου σημειώθηκαν 9 περιπτώσεις».

Η κ. Ε. Φλόκα παρατηρεί μάλιστα ότι οι «βόμβες» που εμφανίζονται στην Ανατολική Μεσόγειο γενικά έχουν μεγαλύτερο μέγεθος και μεγαλύτερη ένταση από τις αντίστοιχες στη Δυτική Μεσόγειο, παρά τη μικρότερη συχνότητά τους.