Πως αντιμετωπίζεται η κοινωνική φοβία;

Όλοι μας σε κάποια φάση της ζωής μας ή σε κάποια δεδομένη περίσταση, έχουμε αναρωτηθεί «Θα αρέσω;», «Θα γίνω αποδεκτός;», «Θα κάνω καλή εντύπωση;» Όλοι μας λοιπόν, νιώθουμε κάποιο είδος κοινωνικού άγχους, για παράδειγμα όταν θέλουμε να πλησιάσουμε κάποιο άτομο του άλλου φύλου, όταν συναντάμε έναν πιθανό μελλοντικό εργοδότη, όταν κάνουμε μια δημόσια ομιλία. Αυτό το άγχος ασφαλώς δεν αποτελεί χαρακτηριστικό φοβίας. Αντιθέτως, είναι μια απλή φυσιολογική αντίδραση που εμφανίζεται σε κάποιες καταστάσεις...

Σε αυτές τις περιπτώσεις μάλιστα είναι μάλλον θετικό, επειδή συμβάλλει στην καλύτερη επίδοση (δημιουργικό άγχος). Στην κοινωνική φοβία όμως αυτό το φυσιολογικό και δικαιολογημένο άγχος παίρνει δραματικές διαστάσεις. Το άτομο με κοινωνική φοβία αισθάνεται ότι στις κοινωνικές του συναναστροφές βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής και ότι οι γύρω του παρατηρούν και σχολιάζουν αρνητικά τα λόγια, τις πράξεις και γενικά την παρουσία του. 

Σκέφτεται ότι οι άλλοι τον κρίνουν, βαθμολογούν κάθε του κίνηση, πιστεύει ότι θα γελοιοποιηθεί και θα δεχθεί προσβλητικά και αποδοκιμαστικά σχόλια. Φοβάται ότι σε οποιαδήποτε κοινωνική συναναστροφή, από το να πηγαίνει για ψώνια στο σουπερμάρκετ έως τη διεκπεραίωση επαγγελματικών θεμάτων, οι γύρω του θα το ταπεινώσουν και θα το μειώσουν. Το άτομο με κοινωνική φοβία ζει με το φόβο της κριτικής από τους άλλους και έχει μια παθητική στάση ζωής.

Αποφεύγει όλο και περισσότερο την αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους επειδή αυτό το ανακουφίζει άμεσα από το άγχος και το φόβο του, με αποτέλεσμα να έχει πολύ περιορισμένη κοινωνική ζωή, να παρουσιάζει μειωμένη λειτουργικότητα, να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και βεβαίως να έχει μεγάλη έκπτωση στην ποιότητα ζωής του.

Υπάρχουν διάφορες βαθμίδες κοινωνικής φοβίας;

Η κοινωνική φοβία θα μπορούσε να διαβαθμιστεί ως εξής:

1. Ελαφρύ κοινωνικό άγχος:

Σε αυτό το στάδιο του κοινωνικού άγχους συναντάμε το φόβο του ατόμου να εκτεθεί δημόσια (π.χ. να βγει για φαγητό με τους φίλους του) τον οποίο όμως μπορεί να ξεπεράσει όταν θα βρεθεί με τη παρέα του.

2. Βαρύ κοινωνικό άγχος:

Στο δεύτερο στάδιο συναντάμε τον ίδιο φόβο και για τις ίδιες αιτίες όπως στο πρώτο στάδιο. Και εδώ το άτομο βρίσκει το θάρρος να αντιμετωπίσει το άγχος του π.χ. να βγει για φαγητό με τους φίλους του. Όμως αντίθετα με το πρώτο στάδιο, στη διάρκεια της βραδιάς δεν ξεπερνά το φόβο και το γεύμα μετατρέπεται σε ένα μαρτύριο.

3. Κοινωνική φοβία:

Στο τρίτο στάδιο νιώθει μεγάλο φόβο ότι θα εκτεθεί δημόσια, θα χάσει τον έλεγχο, θα κάνει κάτι κατακριτέο και έτσι αρχίζει να αποφεύγει την επαφή με τους άλλους. Αρχίζουν οι περιορισμοί της κοινωνικής ζωής.

4. Έντονη κοινωνική φοβία:

Σε αυτό το στάδιο, στο φόβο μιας αρνητικής δημόσιας συμπεριφοράς προστίθεται η αίσθηση του ατόμου ότι όλοι τον κατακρίνουν. Έτσι, εάν αναγκαστεί να βγει, το άτομο αρνείται την επαφή, δεν κοιτάζει τους άλλους, παίρνει αμυντική στάση και αποσύρεται όλο και περισσότερο από την κοινωνική ζωή και τελικά οδηγείται στην απομόνωση.

Έχουν όλα τα ντροπαλά άτομα μια κοινωνική φοβία;

Και βέβαια όχι! Τα ντροπαλά άτομα μπορεί να μη νιώθουν άνετα ανάμεσα σε πολύ κόσμο, αλλά δε βιώνουν το έντονο άγχος και τα αντίστοιχα σωματικά συμπτώματα (π.χ. τάση για εμετό, έντονο κοκκίνισμα) που θα βίωνε το άτομο που υποφέρει από κοινωνική φοβία. Επίσης, το ντροπαλό άτομο δε θα απέφευγε μια κοινωνική περίσταση στην οποία θα γινόταν το κέντρο της προσοχής, ενώ το άτομο με κοινωνική φοβία θα την απέφευγε.

Ποια είναι τα σωματικά συμπτώματα της κοινωνικής φοβίας;

Ένα από τα κύρια συμπτώματα της κοινωνικής φοβίας είναι το έντονο κοκκίνισμα του προσώπου. Επίσης το άτομο με κοινωνική φοβία μπορεί να παρουσιάζει: ναυτία, τάση για εμετό, συχνουρία, ταχυκαρδία, αρρυθμία, «τσιμπήματα» στα δάκτυλα των ποδιών και χεριών, στις παλάμες και στα πέλματα, υπερβολική εφίδρωση, κόμπο στο λαιμό, πάγωμα των μυών του προσώπου, δυνατές κράμπες στο στομάχι και αδυναμία ελέγχου της αναπνοής. Μερικές φορές το άγχος του ατόμου με κοινωνική φοβία μπορεί να είναι τόσο έντονο που μπορεί να βιώνει μια κρίση πανικού.

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η κοινωνική φοβία;

Ο πιο αποτελεσματικός και ενδεδειγμένος τρόπος για την αντιμετώπιση της κοινωνικής φοβίας είναι η γνωσιακή – συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία, η οποία αποβλέπει στην αλλαγή του τρόπου σκέψης και της συμπεριφοράς του ατόμου.

Το άτομο μαθαίνει μέσω της θεραπείας πώς να αντικαταστήσει τις δυσλειτουργικές σκέψεις του με άλλες ρεαλιστικές που στηρίζονται στην αντικειμενική πραγματικότητα και εκπαιδεύεται σε τεχνικές που το βοηθούν να αντιμετωπίσει το πρόβλημά του αποτελεσματικά. Επιπλέον, το άτομο μαθαίνει να έρχεται σταδιακά σε επαφή με την κατάσταση / τις περιστάσεις που του προκαλούν φόβο με πολύ μικρά βήματα. Παράλληλα με την ψυχοθεραπεία μπορεί να χορηγείται και φαρμακευτική αγωγή, αν αυτό κρίνεται απαραίτητο.

Καρόλα Folle-Αλέπη

Ψυχολόγος - Παιδοψυχολόγος

Πτυχιούχος Ψυχολογίας - Πανεπιστημίου Marburg - Γερμανίας