ΣΩΣΤΗ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΛΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ BULLYING ΚΑΙ ΠΛΕΙΣΤΩΝ ΟΣΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΕΙΝΩΝ!

Μια κοινωνία χωρίς παιδεία είναι μια κοινωνία χωρίς ΕΛΠΙΔΑ!

Ο Πυθαγόρας ήταν από τους πρώτους που υποστήριξαν την τεράστια συμβολή της Παιδείας στην εξέλιξη του ανθρώπου και του Πολιτισμού. Γι’ αυτό και αναφωνεί μέσα από τους αιώνες: “Η αμάθεια είναι μήτηρ όλων των κακών”!

Η στόχευση της Παιδείας, όμως, έχει αλλάξει δραματικά από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Παρόλ’ αυτά, διακρίνεται πάντα στη λειτουργία της ένα κοινό σημείο αναφοράς. Είχε, σε όλες σχεδόν τις εποχές, ως γνώμονα τη σωστή διαπαιδαγώγηση -όπως την εννοούσαν, βέβαια, εκάστοτε- με σκοπό την ανάδειξη ικανών και χρήσιμων για την κοινωνία ενηλίκων.

Μόνο κατά τις τελευταίες δεκαετίες η στόχευση της Παιδείας πήρε εντελώς άλλη τροπή και έπαψε πλέον η διαμόρφωση ενός σωστού χαρακτήρα να αποτελεί αυτοσκοπό της.

Βλέπουμε, δηλαδή, σήμερα τα σχολεία να αποτελούν απλά έναν επαγγελματικό προθάλαμο, να είναι καθαρά χρηστική και ωφελιμιστική η αντίληψή τους -αλλά και η αξία τους- ενώ η ουσία της Παιδείας, που είναι η δημιουργία σωστών ανθρώπων και πολιτών, έχει περάσει στη σφαίρα της… λήθης, γεννώντας πλέον, ως συνέπεια αυτής της κατάπτυστης πολιτικής των κρατών, τα γνωστά και άκρως αρρωστημένα φαινόμενα όπως το bulling, τον ενδοσχολικό ή ενδοφοιτητικό βίαιο εκφοβισμό, αλλά, και ακόμα χειρότερα περιστατικά, όπως οι τρομερές εγκληματικές πράξεις, π.χ. οι σφαγές σε σχολεία, των ΗΠΑ κυρίως, τις οποίες διαπράττουν ανήλικοι δολοφόνοι, που στρέφουν το όπλο τους και σκοτώνουν μαθητές και δασκάλους.

Αλλά ας μην κοιτάξουμε τα τόσο ανησυχητικά αυτά φαινόμενα φορώντας για μια ακόμη φορά μυωπικούς φακούς! Καλό θα ήταν να ερευνήσουμε διεξοδικότερα την πηγή του κακού, που σε μεγάλο βαθμό εντοπίζεται στο είδος της γνώσης που παρέχεται σε όλα τα στάδια της εκπαίδευσης.

Έτσι, ακόμα και τα μαθήματα που διδάσκονται, αλλά και ο τρόπος διδασκαλίας, στρέφονται αποκλειστικά προς αυτή τη γενικότερη κατεύθυνση της «χρηστικότητας», χωρίς σχεδόν να λαμβάνουν υπόψη τους τον παράγοντα “Άνθρωπο” και αποκλείοντας από το γνωστικό τους «σύμπαν» τον όποιο συναισθηματισμό ή και την όποια λυρική διάθεση ή τάση του παιδιού.

Μ’ αυτόν τον τρόπο, προωθείται ως «επιτυχημένο» το μοντέλο του ανάλγητου ανθρώπου, του σκληρού «νικητή», που δικαιούται να αφανίσει τον όποιο πιθανό ανταγωνιστή προκειμένου να επιβιώσει ο ίδιος. Κι αν αυτό «λειτουργεί» στους δυνατότερους, δημιουργεί, από την άλλη, όλο και περισσότερα κατά συνείδησιν «θύματα» στις τάξεις των πιο αδύνατων, δηλαδή των πιο συναισθηματικών νέων, κλείνοντας ουσιαστικά την πόρτα σε μια υγιή συνολική και μελλοντ

Ακόμα, όμως, και αν διακρίνουμε κάποιες εξαιρέσεις μέσα σ’ αυτό το κλίμα της απόλυτης και ισοπεδωτικής «πρακτικότητας», όσοι προσπαθούμε για την ηθική πλευρά της Παιδείας, δείχνουμε να έχουμε ξεχάσει τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαμε ίσως να καλλιεργήσουμε και ψυχικά το παιδί, πέρα από την ωφελιμιστική γνωσιολογική κατάρτιση που του παρέχουμε. Και του την «παρέχουμε»… ασφυκτικά, ομολογουμένως!

Πολλές φορές, λοιπόν, στην άτεχνη και βεβιασμένη προσπάθειά μας να διδάξουμε στα παιδιά τη ζωή -καθώς όλα τρέχουν γύρω μας και έχουν συνήθως χαρακτήρα πρόχειρο και εφήμερο- τα φορτώνουμε με διδασκαλίες για πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις, που δεν καλλιεργούν σωστά το ηθικό τους αισθητήριο.

Για παράδειγμα, τόσο οι αρχαίοι φιλόσοφοι (Πλάτων, Πλούταρχος κ.ά.), όσο και Ευρωπαίοι διανοητές, όπως ο Γάλλος διαφωτιστής Ζαν Ζακ Ρουσώ, συμφωνούν ότι είναι λανθασμένο να δίδονται -και να ηρωοποιούνται- τα άσχημα πρότυπα μέσα από τους θρύλους, τους μύθους, τις παραδόσεις ή και τη διδασκαλία.

Δηλαδή, με λίγα λόγια, με το να “ανεβάζουμε” στον πρωταγωνιστικό ρόλο -ακόμα κι αν νομίζουμε πως έτσι τον δαιμονοποιούμε!- τον “κακό” της ιστορίας, ζημιώνουμε τελικά τα παιδιά, και μάλιστα, σε βάθος χρόνου!

Θέτει σαφώς το θέμα ο Ρουσώ στο έργο του “Αιμίλιος”: “Αναρωτιέμαι αν πρέπει τα εξάχρονα παιδιά να μαθαίνουν πως υπάρχουν άνθρωποι που κολακεύουν και ψεύδονται προς όφελός τους.” Και αν τον Ρουσό τον ενοχλούσε, για παράδειγμα, η εξιστόρηση των μύθων του Αισώπου ή του Λαφοντέν με τις μικροπονηριές της αλεπούς ή το πείσμα του… όνου, τι θα έλεγε αν ζούσε σήμερα με τα τερατογονικά πρότυπα που παρέχονται αφειδώς στα παιδιά μέσω των ΜΜΕ, χωρίς να υπάρχει ένας -έστω αδύναμος!- αντίλογος από την επίσημη εκπαίδευση;

Είναι σαφές ότι δεν ενδιαφερόμαστε καθόλου για το χαρακτήρα που θα διαμορφώσουν τα παιδιά μας και έχουμε τόσο θολώσει, ώστε δε βλέπουμε ότι ως κοινωνία οδεύουμε προς την πλήρη ηθική –και εσχάτως πλέον και σωματική, φευ!- αυτοκτονία, συμπαρασύροντας στην ξέφρενη μανία μας και τις επόμενες γενιές.

Αλλά ας ξανακάτσουμε για λίγο στο θρανίο και ας επιστρέψουμε στην τόσο λογική και υγιή Αρχαιότητα, που μπορεί κάποια διδάγματά της να μας ξενίσουν αρχικά, αλλά αν τα σκεφτούμε σε βάθος, πολλά μπορεί ν’ αλλάξουν. Και για μας και για τα παιδιά μας! Πάντα υπάρχει, άλλωστε, περιθώριο για επαναπροσδιορισμό των όποιων αξιών κομίζουμε εντός μας…

Ο Πλάτων, στην “Πολιτεία”, θεωρεί ότι η μίμηση καταστάσεων και ηρώων, το ίδιο το θέατρο, η υποκριτική, δεν πρέπει να δίδονται ως εκπαιδευτική ύλη στα πολύ μικρά παιδιά, που δεν έχουν αποκρυσταλλώσει ακόμη σαφή άποψη περί των πραγμάτων. Και φυσικά, δεν πρέπει να προωθούνται στο να παίζουν και τα ίδια ρόλους που πιθανόν να τα βλάψουν στο ηθικό μέρος της διαμορφούμενης προσωπικότητάς τους.

Τι συμβαίνει, όμως, με την έμφυτη τάση που έχουν τα παιδιά να υποδύονται πρότυπα δικής τους επιλογής, να “μιμούνται”; Πάνω σ’ αυτό μάς λέει ο Πλάτων: “Αν όμως μιμούνται, ας μιμούνται αυτούς που τους ταιριάζουν, ήδη από τα μικράτα τους, τους ανδρείους, τους σώφρονες, τους οσίους, τους ελεύθερους και όλους τους ανάλογους, μα όσα είναι ανελεύθερα ούτε να τα πράττουν ούτε να γίνονται ειδικοί στο να τα μιμούνται, αλλά ούτε και τίποτε άλλο από τα αισχρά, έτσι ώστε να μη συνηθίσουν να τα απολαμβάνουν εξαιτίας της μίμησης. Ή δεν το καταλαβαίνεις ότι οι μιμήσεις, αν από πολύ μικρή ηλικία επαναλαμβάνονται, μετατρέπονται σε συνήθεια και φύση και στο σώμα και στη φωνή και στη διάνοια;”

Ακριβώς αυτό συμβαίνει! Συνηθίζουν να απολαμβάνουν τη βία! Πώς είναι δυνατόν ένα παιδί που έχει ως πρότυπο τον κάθε… Ράμπο να μην εξωθηθεί μοιραία σε ατομικές πράξεις βίας; Οπότε, η συνεχής επανάληψη προτύπων, τα οποία διακρίνονται από έλλειψη προβληματισμού πάνω σε ζωτικά θέματα και χαρακτηρίζονται από χαλαρή ηθική, δημιουργούν στο παιδί μια ελαστική συνείδηση, που γίνεται δεύτερη φύση του μέσα από τη διαδικασία της επανάληψης και της μίμησης.Αυτή την κοινωνία ονειρευόμαστε, λοιπόν;

Αλλά και το είδος των μαθημάτων που προτάσσονται σήμερα ως απαραίτητα στα παιδιά είναι υπό συζήτηση. Αλήθεια, γιατί η τέχνη, σε όποια μορφή της, να θεωρείται μονίμως… παραπληρωματική, για να μην πούμε σχεδόν άχρηστη και εν πολλοίς εξοβελιστέα από το διδακτικό πρόγραμμα;

Ας ακούσουμε ποια είναι η σχετική γνώμη του Πλάτωνα: “Αυτόν που με τον καλύτερο τρόπο έχει συγκεράσει τη μουσική με τη γυμναστική και τις προσφέρει με απόλυτο και ορθό μέτρο στην ψυχή, αυτόν ορθότατα κι εμείς λέμε πως είναι τέλειος μουσικός και άνθρωπος αρμονικός, πολύ περισσότερο μάλιστα από εκείνον που γνωρίζει να κουρδίζει τις χορδές.”

Όσο και αν τα μαθηματικά διαπλάθουν τη λογική ενός παιδιού, η ψυχική του καλλιέργεια από πού θα προέλθει, όταν καμιά αρμονία δε βιώνει ούτε εντός, ούτε εκτός σχολείου; Όλα χρειάζονται και σωστά το έθεσε στην “Πολιτεία” του ο Πλάτων. Και τα μαθηματικά -καθότι μαθαίνουν τον άνθρωπο να χρησιμοποιεί τη λογική του (αν και ο τρόπος που διδάσκονται σήμερα, αμφιβάλλω αν επιτελεί και αυτό ακόμη το έργο…)- και η γυμναστική, που καλλύνει και διατηρεί υγιές το σώμα -κι όχι ο εξοντωτικός πρωταθλητισμός, εννοείται!- και η γνώση της γλώσσας -η φιλολογική γνώση εν γένει- αλλά και η μουσική, η επαφή με την τέχνη στο σύνολό της, γιατί όλες οι τέχνες στην Αρχαιότητα ήταν “μουσικές”, ως εκδηλώσεις τιμής προς τις Μούσες.

Και μια και μιλάμε για μαθήματα, ας εστιάσουμε, τέλος, σε ένα σημείο, στο οποίο θα πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή και που αφορά τη νυν και τη μελλοντική εξέλιξη των πάντων. Ακούγονται συχνά οι φωνές που θέλουν “το τέλος της Ιστορίας”! Αλίμονο αν πάψουν οι άνθρωποι να διδάσκονται Ιστορία, αλίμονο αν πάψουν να μαθαίνουν από τα λάθη του παρελθόντος! Ας ακούσουμε, λοιπόν, με προσοχή τον αρχαίο Έλληνα ιστορικό Πολύβιο, που μας λέει: “Η καλή Παιδεία, που στηρίζεται στην πραγματική Ιστορία, εξοπλίζει τον άνθρωπο με πολύτιμη πείρα για μια αληθινή ζωή, γιατί αυτή μόνη, χωρίς ζημιά καμία, καθιστά τους ανθρώπους αληθινούς κριτές του καλού”.

Καιρός, λοιπόν, να επιστρέψουμε στις φιλολογικές / φιλοσοφικές επιστήμες, τις λεγόμενες –διόλου άστοχα εξ όσων διαπιστώνουμε τόσο τραγικά- ανθρωπιστικές σπουδές, ώστε να επιστρέψει και ο Ανθρωπισμός εντός της κοινωνικής και πολιτικής μας ζωής! Δεν αρκεί το να ψηφίζουμε νομοσχέδια για την αντιμετώπιση της «ανθρωπιστικής κρίσης», οφείλουμε να δώσουμε το μεγάλο αγώνα για να ξαναγίνει ο άνθρωπος Άνθρωπος και να μην καταρρεύσει ο ήδη φυλλοροών Πολιτισμός μας!

ΝΤΟΡΕΤΑ ΠΕΠΠΑ